Hoe voorkom je dat stress uitmondt in een burn-out?

Wanneer wordt stress problematisch en kan het evolueren naar een burn-out? En hoe kun je gevaarlijke stress aanpakken of, beter nog, voorkomen? Stress, een alomtegenwoordig fenomeen in onze hectische en prestatiegerichte maatschappij, is een gevoel dat iedereen bekend is. Gelukkig maar, want stress fungeert als een alarmsignaal van ons lichaam, waardoor we reageren op bedreigingen of gevaar. Maar soms wordt stress te overweldigend en leidt het tot fysieke, emotionele en mentale problemen. Hilde Mariën, gespecialiseerd in het coachen van mensen met een burn-out, licht dit nader toe.

Soorten stress:

Vaak wordt stress ingedeeld als 'gezond' en 'ongezond', maar volgens Hilde Mariën is het relevanter om onderscheid te maken tussen 'acute' en 'chronische' stress. Acute stress is kortdurend en verdwijnt snel zodra de oorzaak is aangepakt. Het is een vluchtige stress met een levensreddende functie. Zonder het gevoel van angst en acute stress zou de mensheid al lang zijn uitgestorven, omdat het ervoor zorgt dat we snel reageren bij dreiging en gevaar. In bepaalde situaties moeten we snel handelen om te overleven, zoals wegrennen voor een snel naderende auto.

Stress is dus een mechanisme dat afkomstig is van ons reptielenbrein en diverse reacties in gang zet, zodat ons lichaam snel kan reageren. Onze spijsvertering wordt beïnvloed, onze spieren spannen zich aan, onze bloeddruk stijgt – allemaal met als doel te vluchten, vechten of bevriezen. Echter, als we niet snel herstellen en het evenwicht niet kunnen herstellen, ontstaan er problemen.

Chronische stress wordt een gewoonte:

Het gevoel constant te moeten vluchten, vechten of bevriezen - de lichaamsmechanismen die in werking treden bij angst of dreiging - wordt problematisch als de stress voortdurend aanwezig is. Het gevolg is een gevoel van 'overleven en ondergaan', waarbij men weinig impact kan uitoefenen en de controle over het eigen leven verliest. Geleidelijk aan gaat men lijden in plaats van leiden.

Mensen die last hebben van (chronische) stress zijn vaak perfectionisten, die constant streven naar succes. Ze negeren vaak de symptomen, waardoor de chronische stress verergert.

Vaak merk je niet onmiddellijk dat je op het verkeerde spoor zit. De symptomen worden verdoezeld, en doordat je jezelf vergelijkt met gisteren in plaats van met vorig jaar, groeit het probleem ongemerkt. Het vergt meer tijd om te herstellen naarmate de situatie ernstiger wordt.

Het belang van veerkracht:

Bepaalde persoonlijkheidskenmerken kunnen het risico op chronische stress vergroten, maar belangrijker is hoe je reageert op moeilijke situaties en hoe je eruit komt. Veerkracht is essentieel: ook veerkrachtige personen kunnen chronische stress of een burn-out ervaren, maar ze herstellen gemakkelijker.

Veerkrachtige mensen hebben een gezonde denkwijze, richten zich op factoren waarop ze invloed kunnen uitoefenen, en verzorgen zichzelf zowel fysiek als mentaal. Ze uiten hun emoties en hebben doelen in het leven. Deze eigenschappen kunnen worden ontwikkeld, maar sommigen hebben er meer aanleg voor dan anderen. Iedereen kan leren veerkrachtig te zijn, maar hoe eerder je deze technieken oppikt, hoe beter. Zelfs de eerste levensmaanden zijn belangrijk; het is cruciaal dat een baby een gevoel van vertrouwen en liefde ervaart.